نقش‏‌ بنگاه‌های مادر ایرانی در خلق و تخریب ارزش: مطالعه موردی چندگانه

هدف: امروزه در ایران به علت رواج سرمایه‌گذاری‌های نهادی با استفاده از اهرم شرکت‌های هلدینگی، اهمیت بنگاه‌های مادر دوچندان شده است. یکی از ویژگی‌های متمایز این نوع از سازمان‌‏ها، سبدی از کسب‌وکارهای متنوع است که توسط ستاد مرکزی مدیریت می‏‌شوند. پرسش اساسی این است که ستاد مرکزی برای موفقیت کل شرکت باید چه نقش‌‏هایی را ایفاء نماید. لذا، هدف از پژوهش حاضر، تبیین مداخلات و نقش‌های ستاد مرکزی بنگاه‌های مادر ایرانی در کسب‏‌وکارهای تابعه می‏‌باشد. روش: روش در این پژوهش مطالعه موردی چندگانه می‌‌باشد. موردهای تحت مطالعه در این پژوهش به صورت هدفمند انتخاب شدند و شامل دو ستاد مرکزی در بنگاه‌های مادر وابسته به یکی از نهادهای حاکمیتی دارای فعالیت‌های اقتصادی می‌باشند. در این پژوهش از منابع داده‌های مختلفی از قبیل اسناد بایگانی، مستندات، مشاهده مشارکتی و مصاحبه با 15 مدیر ارشد در ستاد مرکزی استفاده شده است و داده‌ها با استفاده از روش تحلیل محتوا تحلیل شدند. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش، وجود 4 نقش در قالب 22 مداخله و بیش از 55 فعالیت را برای بنگاه‌های مادر ایرانی نشان داد. این نقش‌ها شامل «پیشگیری‏‌کننده از زیان»، «مدیر کسب‏‌وکارها»، «خلق‏‌کننده ارزش» و «تخریب‏‌کننده ارزش» می‌باشند. از نوآوری‌های این پژوهش می‌توان به تبیین فعالیت‌های «قدرت چانه‌زنی بنگاه مادر با نهادهای دولتی» ذیل مداخله «دارایی‌های بنگاه» و همچنین «اعمال سیاست‏‌ها و قوانین مخرب و محدودکننده» و «فشار به کسب‌وکارها برای اخذ نقدینگی» ذیل مداخله «مداخله‏‌های مخرب و اعمال محدودیت‏‌ها» اشاره نمود. نتیجه‌‌گیری: تمامی نقش‌‏های ستاد مرکزی منجر به خلق ارزش نمی‌شوند و گاهی اوقات مداخلات آن‌‏ها تنها جلوی تخریب ارزش را می‏‌گیرند (نقش پیشگیرنده) و برخی موارد ستاد مرکزی عامل «تخریب ارزش» در واحدهای کسب‌‏وکار می‌‏شود که عمده دلیل آن عدم شناخت کافی ستاد مرکزی از عوامل موقعیتی کسب‌وکارهای تابعه می‌باشد به گونه‌ای که اگر هر یک از فعالیت‌های خلق ارزش به درستی صورت نگیرد منجر به تخریب ارزش خواهد شد.